1960 жылдары павлодар машина жасау зауытыны негізінде рылды
ҰБТ КТ 2020 | ТЕСТТЕР запись закреплена
Қазақстан тариxы. ҰБТ-да келген сұрақтар #3
1920 жылы 9 наурызда қабылданған шешім: Алашорданы тарату туралы
1920 жылы Қазақ АКСР құрылтай съезі сайлаған жоғары өкімет органдары: Орталық Атқару Комитеті мен Халық комиссарлар Кеңесі
1929 жылдан бастап Қазақстанның астанасы болған қала: Алматы
1929-1933 жылдар аралығында Қазақстан жөніндегі Біріккен Мемлекеттік Саяси басқарма (БМСБ) өкілдігінің үштігі ату жазасына кескен адамдар саны: 3386
1930 жылы аяқталған ірі құрылыс: Түрксіб теміржолы
1932 жылдың көктеміне аяқтау белгіленген науқан: «ұжымдастыру»
1932 жылы БК (б) II өлкелік комитетіне ашық, оның ауыр зардаптары туралы қазақ зиялылары жолдаған хат: «Бесеудің хаты»
1938 жылы маусым айында Қазақ КСР Жоғары Кеңесінің сайлауына 300 депутат сайланды, оның ішіндегі қазақ депутаттарының саны: 152
1949 жылы авторы мен негізгі орындаушылары КСРО мемлекеттік сыйлығына ұсынылған опера: «Біржан-Сара»
1950 жылы Қазақтан комсомолы салынуын қамқорлыққа алған объектілердің бірі: Соколов-Сарыбай кен байыту комбинаты
1960-1970 жылдары Маңғыстау өңірінде қарқынды дамыды: Мұнай өндіру мен өңдеу
1960-жылдардың ішінде тоқыма фабрикалары салынған қалалар: Жезқазған, Семей, Ақтөбе
1960-жылдары Өскемен қаласында салынған электротехникалық өнеркәсіп: Конденсатор зауыты
1960-жылдары Павлодар машина жасау зауытының негізінде құрылды: Трактор зауыты
🚩1975 жылы жарық көрген «Аз и Я» кітабының авторы: О.Сүлейменов
🚩1979 жылы болған Целиноград оқиғасының мәні: Неміс автомиялық облысын құруға қарсылық
🚩1990 жылы 25 қазанда қабылданды: «Қазақстаннын мемлекеттік егемендігі туралы Декларациясы»
🚩1992 жылы наурызда Қазақстан Республикасы: БҰҰ-на мүшелікке қабылданды
🚩1993 жылдары 15 қарашадан бастап Қазақстан Республикасы: Ұлттық валютасы бар елге айналды
🚩1994 жылы 7 наурызда белгіленді: Жоғары Кеңес сайлауын өткізу
🚩1995 жылы Конституция бойынша ҚР басқару формасы: президенттік
🚩1995 жылы қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясындағы баптар мен бөлімдердің саны: 98 бап, 9 бөлім
🚩1997 жыл Республика Президентінің жарлығымен жарияланды:«Жалпы ұлттық татулық және саяси куғын-сүргін құрбандарын еске алу жылы»
🚩1999 жылы ақпан, наурыз айларында өткізілді: Халық санағы
🚩316-дивизия қатарында ерлік көрсеткен, Кеңес Одағының Батыры: М.Ғабдуллин
🚩70-жылдары шаруашылық жүйесін өзгертуге тырысқан совхоз директоры: И.Худенко
🚩766-840 жылдары қимақтардың қоныстанған аумағы: Батыс Алтай, Тарбағатай, Алакөл ойпаты
🚩VII- ғасырдың басында Монғолияның солтүстік-батысын мекендеген түрік тайпасы: Қимақ
🚩XII ғ. 40-жылдарынан бастап Қарахан мемлекетінің Орталық Азиядағы жерлерін басып ала бастаған мемлекет: Қарақытай
🚩XIX ғ. 40 жылдары жазылған, бірнеше тілде аударып қазақтарды Ресейге танытуда маңызды болған Г.Зелинскийдің шығармасы: «Қырғыз поэмасы»
🚩XIX ғ. Іле өлкесінде құрылған мемлекет атауы: Іле сұлтандығы
Өнеркәсіпте қалыптасқан жағдай. Экологиялық дағдарыстардың көрініс беруі
1964 жылдың қазанында болған пленумында КОКП Орталық Комитеті шаруашылық мәселелерін шешудегі субъективтілікті, волюнтаристікті және өктемдікке әуестікті айыптады.
1965 жылғы қыркүйек пленумында өнеркəсіпті аумақтық ұстаным бойынша басқарудың тиімсіз болып шыққандығы сөз болды. Енді өнеркəсіпті салалық ұстаным бойынша басқару, өнеркəсіп салалары бойынша одақтық-республикалық министрліктер құру қажет деп ұйғарылды. Кəсіпорындар дербестігін арттыру, шаруашылық есепті дамыту, экономикалық ынталандыру мен материалдық көтермелеу ұсынылды. Кәсіпорындарға пайда, баға, салық, несие категорияларын іске қосуға рұқсат етілді. Жаңа шаруашылық реформалары деп аталған бұл шаралар 1965 жылы КСРО Жоғарғы Кеңесі қабылдаған “Өнеркəсіпті басқару органдарының жүйесін өзгерту жəне мемлекеттік басқарудың кейбір органдарын қайта құру туралы” заңда дәйектелді.
Кəсіпорындардың шаруашылық дербестігі ұлғайып, жоспарлаудың жаңа тəртібіне көше бастады. 1967 жылдың соңында 193 кəсіпорын, 1970 жылы кəсіпорындардың 80%-ы көшірілді. Экономиканы дамытуды көздеген шаралар соғыс ракеталарын көбейту мен екі жүзге тарта ұлтты орыстандыру саясатының көлеңкесінде қалып қойды.
1960-1980 жылдары республиканың отын-энергетика кешені жоғары қарқынмен дамыды. 1960 жылдардың екінші жартысында Жамбыл электр станциясы, 1972 жылы Қапшағай электр станциясы салынды. Электр қуатын өндіру артты: 1970 жылы – 34,7млрд. квт/сағ., ал 1984 жылы – 74,6 млрд. квт/сағ-қа жетті.
1970 жылдары көмір өндіру өркендеді. 1984 жылы Қазақстанда шығарылатын көмірдің көлемі 1970 жылмен салыстырғанда екі еседен астам артты. Жылдық өнім 125,5 млн тоннаға жетіп, Одақ бойынша өндірілетін көлемнің 17,6%-ын құрады.
1960 жылдардың екінші жартысында Маңғыстау түбегінде мұнай өндіру мен өңдеу жұмыстарының көлемі арта бастады. 1965 жылы Жаңаөзеннен алғашқы мұнай өндірілді. Жетібай арқылы Ақтауға мұнай мен газ құбыры, Атырау арқылы Самараға мұнай құбыры тартылды. Ембіде мұнай өндіру ісі жаңа қарқын алды. Маңғыстауда газ өңдейтін зауыт салына бастады. 1970 жылдардың алғашқы жартысында мұнай өндіру – 1,8 есе, газ өндіру – 2,5 есе артты.
Шығыс Қазақстан республикадғы түсті металлургияның аса ірі орталығына айналды. 1960 жылдары Лениногор мырыш зауыты, Өскемен титан-магний комбинаты салынды. 1970-7980 жылдары Шығыс Қазақстан мыс-химия комбинаты салынды. Жезқазғанда, Жезкентте, Қашарда, Қарағандыда жаңа кен байыту комбинаттары, Павлодарда алюминий зауыты іске қосылды. Темір кенін өндірудің жылдық өнімі 1984 жылы 24 млн. тоннаға жетті.
Химия өнеркəсібі жедел қарқынмен дамыды. 1960 жылдардың екінші жартысында Ертіс химия-металлургия зауыты, Атырау мұнай-химия зауыты салынды. 1970 жылдары республика сары фосфор өндіруден одақта жетекші орынға шықты. Ақтөбе мен Жамбылда суперфосфат зауыттарының қуаттылығы ұлғайтылды. Қазақстан машина жасаудың металды көп қажет ететін қарапайым түрімен айналысты. Бұл сала құрастыру деңгейінде ғана дамыды. 1960 жылы Павлодардағы машина жасау зауытының негізінде құрылған трактор зауыты, Ақмоладағы “Қазауылмаш” зауыты, Семейдегі арматура зауыты саланың басты кәсіпорындары болды. Бұл жылдары Текелі аккумулятор зауыты, Өскемен конденсатор зауыты, Кентау трансформатор зауыты, Семей кабель зауыты, Алматы төмен вольтты аппараттар зауыты салынды. Алайда республика экономикасы шикізаттық-өндірушілік бағытта қала берді. Республика аумағында орналасқан әскери өнеркәсіп кешендерінің жергілікті билік органдарына бағындырылмауы оларды шамадан тыс еркінсітіп жіберді. Олар ресурстарды үнемді пайдаланбады, ортаның тазалығын сақтамады.
Ауыл шаруашылығы шикізатының молдығы 1960 жылдары Қазақстанда жеңіл және тамақ өнеркəсібін дамытуға ықпал етті. Ең ірі кәсіпорындар: Алматы мақта-мата комбинаты, Қарағанды аяқкиім мен шұлық фабрикалары, Жамбыл былғары аяқкиім фабрикасы, Қостанай костюмдік штапель маталар комбинаты, Жезқазған, Семей, Ақтөбе тоқыма фабрикалары. Бұл жылдары Ақтөбе, Шымкент, Жамбыл, Теміртау жаңа ет комбинаттарыөнім бере бастады. Шу мен Ақсуда қант зауыттары, Алматыда маргарин зауыты, Ақтөбеде кондитер фабрикасы іске қосылды. 1970 жылға қарай жеңіл өнеркəсіп жалпы өнеркəсіп өнімінің 16%-ын берді.
1950 жылдан бастап Қазақстан нағыз экологиялық апат аймағына айналды. 1949-1963 жылдары Семей полигонында ауада 113 ашық жарылыс жасалған. 1964-1989 жылдары қуаты 150 килотоннаға дейін 343 жерастылық жарылыс жасалған. Кеңестік ядролық қару сынақтарының 70%-ға жуығы Семей полигонында өткізілді. Батыс Қазақстанда Капустин Ярде атом полигоны жұмыс істеп тұрды.
Қазақ жерінде ядролық қалдықтарды көметін 300 орын болған. Экологиялық тепе-теңдіктің бұзылуы тіршілік үшін өте ауыр болды. Cемей өңірінің және онымен іргелес жатқан Қарағанды, Павлодар, Өскемен облыстарының тұрғындары арасында қатерлі ісік, қан ауруларымен т.б. ауыратындар көбейді. Әсіресе бір жасқа дейінгі нәрестелердің шетінеуі, іштен мүгедек болып туу құбылыстары да көбейді.
Қазақстанның оңтүстігі мен Өзбекстанда суармалы егіс алабының артуына байланысты мелиорациялық жұмыстар жүргізілді. Арал теңізінің тартылуы Қазақстанға ғана емес, бүкіл Орталық Азияға экологиялық апат əкелді. Теңіз суы 3 есе азайып, жағалаудан 80 шақырымға дейін ысырылып, деңгейі 49 м дейін төмендеді. Теңіз түбі 30 мың шаршы шақырымға құрғады. Теңізден ұшқан тұзды боран мыңдаған шақырымға дейін жетіп, мұздықтарды ерітті, шөп пен егінді тұздандырды. Арал аймағының климаты күрт нашарлады. Өкпе, ентікпе аурулары көбейіп, балалар өлімі күрт артты. Арал өңірінде балық өнеркəсібі қатты зардап шекті. Елді мекендер қаңырап бос қалды.
Ірі кəсіпорындар шоғырланған Алматы, Қарағанды, Шымкент, Жамбыл, Өскемен, Теміртауда экологиялық дағдарыс шиеленісті.
Зауыт, фабрика, кен орындарында технологиялық үрдістер жаңартылмады. Табиғи ресурстарды ысырапсыз пайдалану ескерілмеді. Өндірістік зиянды қалдықтарды суға, ауаға, топыраққа араластыруға тосқауыл қойылмады. Қоршаған ортаны қорғаумен айналысатын мекемелерге қаржы бөлу ісі тыңғылықты жүргізілмеді.
Хрущевке қарсы шыққан Жұмабек Тәшенов жайлы не білеміз? 23 октября 2019, 14:55
Қазақ халқының тарихында есімдері алтын әріппен жазылып қалған тұлғалар аз емес. Әсіресе, аласапыран кезеңдерде туған еліне ес болып, бағыт-бағдар көрсеткен жандардың орны ерекше. Бүгін Нұр-Сұлтанда сондай ерекше тұлғалардың бірі, мемлекет және қоғам қайраткері Жұмабек Тәшеновке Қоғамдық кеңес мүшелері ескерткіш орнату туралы ұсыныс жасаған болатын. Қазақ жерінің телім-телім болып кетпеуі үшін күрескен қоғам қайраткерінің өмір жолы мен еңбегі Tengrinews.kz тілшісінің материалында.
Жұмабек Ахметұлы 1915 жылы 20 наурызда Ақмола облысы, Аршалы ауданы, Танагүл ауылында дүниеге келген. Тәшенов өзі басшылық еткен жылдары республиканың саяси, экономикалық, мәдени дамуына, қазақ мемлекетінің аумақ тұтастығын сақтау жолында еңбек етті.
Екі ауданның жерін Өзбекстанға беруге қарсы шықты
Жұмабек Тәшенов 1950-1956 жылдар аралығында Оңтүстік Қазақстан облысының Бостандық, Мақтаарал аудандарын өзбек еліне беруге қарсы шықты. 1950 жылдары Кеңес одағының басшысы Никита Хрущевтің қолдауымен орыс шовинистері Қазақстанды паршалау арқылы қазақтан келетін қауіптің алдын алуды жоспарлады. Ал өзбек елі өзіне күндес, бәсекелес есептеген қазақтың жерін тартып алуды орыстардың қолымен, атап айтқанда Никита Хрущевтің қолымен жасады.
Дәл сол кезде 1955-1960 жылдары Қазақ КСР-і Жоғарғы Кеңесі төралқасының төрағасы болған Жұмабек Тәшенов өзі төрағалық етіп, осы мәселе бойынша арнайы комиссия құрған.
Комиссия шешімі бойынша: «Бостандық ауданының жері мал өсіруге ыңғайлы, құрылыс материалдарын өндіруге, су-энергетикалық қоры мол, қорғасын, көмір және машина жасау өндірістерінің жұмыскерлері демалатын шипажайлар ұйымдастыруға өте қолайлы. Сондықтан бұл ауданды Өзбекстанға беруді қолайсыз санаймыз» деген шешім шығарады.
Комиссия шешімі 1955 жылдың 1 маусымында Қазақстан компартиясы Орталық комитетінің бірінші хатшысы Леонид Брежневке жіберілді. Брежнев комиссияның қорытындысына қарсы келмей, керісінше қолдау білдіріп, «Бостандық ауданы Өзбекстанға берілмесін» деген қаулы қабылдады.
Солтүстік облыстарды Тың өлкесіне айналдыруды тоқтатты
Академик Б.Ермұқанов «Сіз бізге қарсы емессіз, сіз өз күйіңізді күйттейсіз» атты мақаласында:
«… 60-шы жылдардың бас кезінде КОКП генсек Никита Хрущев Қазақстанның бес облысы (Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Көкшетау, Ақмола, Павлодар) кірген Тың өлкесі деп аталатын құрылым арқылы өлкені тікелей орталыққа бағындырып, іс жүзінде қазақ жерін күштеп бөлшектеуге жанталаса ұмтылған кезде республиканың аумақтық тұтастығына айтарлықтай қатер төнген еді.
«Бірақ Жұмекең ата-мекенді саудаға салуға, сөйтіп қазақ халқының алдында ауыр күнәға батуға әсте бармады, бірінші хатшының ілтипат көрсетіп, асты-үстіне түскенінен бойын ала қашты. Республика басшыларының бәрі дерлік Тың өлкесін РСФСР-ға беруге де, орталыққа тура бағындыруға да қарсы болмады.
Жұмабек Тәшенов
Маңғыстаудың Түрікменстанға берілуіне төтеп берді
1961 жылы Хрущев жаңа әкімшілік-территориялдық ұйымдастырып, оның жоспары бойынша оңтүстік өңірлерден бөлек Маңғыстау облысы Түрікменстанға берелетін еді. Осылайша Қазақстаннан ештеңе қалмайтындай болды. Тәшенов осы шешімдердің барлығына ашық қарсы шықты. Ол КСРО-ның Конституциясына шағымданады. Осылайша Хрущев пен одақтың шешімдерінің дұрыс еместігін дәлелдеді. Бұл Қазақстанның аумақтық тұтастығын сақтап қалуға көмектесті. Мұндай әрекет Тәшеновке өте қымбатқа түсіп, оны Шымкентке жұмысқа жібереді. Онда ол зейнетке шыққанша жұмыс істеді.
Тәшенов Қазақстан жерінде ядролық жарылыстар жасауға да қарсылық білдірді. Ол шығармашылық одақтар өкілдеріне пәтер бергендігі үшін Алматының ортасында «қазақ ауылын» құрды деп айыпталды. «Қазақ әдебиеті» газетін жабудан, «Социалистік Қазақстан» газетін «Казправданың» аудармасы етіп шығарылу қаупінен қорғап қалды. «Ұлтшыл» деп айыпталып, Никита Хрущевтің нұсқауымен қызметінен босатылды.
Бүгінде қазақ жерінің тұтастығының сақталуына еңбек сіңірген қайраткердің атында Нұр-Сұлтан және Алматы қалаларында тұлғаның есімімен аталатын көше, Оңтүстік Қазақстан облысында қайраткердің мүсіні орнатылса, саналы еңбек жолының 10 жылға жуығын Қызылжарда өтккізген азаматқа Петропавлдағы №20 мектепке есімі берілген.
Халық құрметіне бөленіп, ел ағасы болып танылған Жұмабек Тәшенов еңбегі үшін Ленин орденімен, Еңбек Қызыл Ту және «Құрмет Белгісі» ордендерімен марапатталған. Ол 1986 жылы 18 қарашада 71 жасында дүниеден өтті.
Ұлы Дала Елі запись закреплена
Соғыстанкейінгі жылдардағы Қазақстандағы өнеркәсіп
Соғыстан кейінгі жылдарда Қазақстан өнеркәсібі көпсалалы болды, сондықтан да республика халық шаруашылығын бейбіт өмірге қайтақұрып, оны азаматтық өнімнің шығаруына бағыттады. Қазақстан соғыстан зардап шеккен аудандардықайта қалпына келтірудің негізі ретінде, өңірлерге республикадан металл,шикізат ресурстары, отын, құрылыс материалдары, өндірістік тауарлар,азық-түліктер, тұқымдық мал, дәндер жеткізіліп тұрды.
Ұзақ уақыт бойы майдан қажеттіліктеріне бағытталғанөнеркәсіп кәсіпорындары енді бейбіт өнімді шығара бастады. Технологиялықүдерістер қайта ұйымдастырылды, жабдықтар да жөнделе бастады, машиналар менөнеркәсіп орындары күрделі жөндеуден өтті. Кәсіпорындар арасында байланыстыңжаңа түрлері орнатыла бастады. Олардың көптегендері жаңадан мамандарылғаннемесе өзінің бұрынғы қызметін жалғастыра берді.
Ауыр индустрияның кәсіпорындары салына бастады.Жаңа алты көмір шахтасы мен Қаратон, Мұнайлы кәсіпшіліктері іске қосылып, Қазақметаллургия зауытының құрылысы аяқталды. Ақтөбе ферроқорытпазауытының қуаттылығы артты, «Қаратау» кен-химия комбинаты өз жұмысын бастады. Жергілікті отынға негізделген энергетика дамыды. 1950 жылы 2,6 млрд. кВт/с электр қуатынөндірілген,ал 1940 жылы – 0,6 млрд. кВт/с.
Жеңіл өнеркәсіп және азық-түлік өнеркәсібі әрі қарайдамыды. Халық тұтынатын тауарлар ассортименті көбейді, тауарлар сапасы даартты. Жеңіл өнеркәсіпке жұмсалған қаржылар соғысқа дейінгі екі бесжылдықтыңқаржы мөлшерінен 20 пайызға асып кетті, ал жалпы өнім 60%-ға өсіп, соғысқа дейінгі өндірілетін азық-түрлерінің көлемінен асты.
1960-шыжылдардағы Қазақстанның өнеркәсібі
60-жылдарыҚазақстанда өнеркәсіп құрылысы кең көлемде жүргізілді, бірақ республиканыңэкономикасы шикізаттық бағытқа негізделгендіктен, өндіруші салалар ғана дамыды.
Өнеркәсіптің негізгі салалары қаржы жұмсалымы, жаңақуаттылықтардың енгізу арқасында (өндірісті қарқындандырудың арқасында емес)дамыған мен өмір сүрген, дегенмен, базалық, әсіресе республиканың шикізаттықсалаларында, тоқырау үдерісі байқалмады. 1961-1965 жылдары республиканың халықшаруашылығындағы игерілген барлық қаржы жұмсалымы кеңестік өкіметтің алдыңғыжылдармен салыстырғанда анағұрлым көп болды, соның арқасында мемлекетпотенциалы екі есеге артты. 729 ірі өнеркәсіп кәсіпорны, 535 цех іске қосылды.60-шы жылдардың екінші жартысында тағы 445 ірі кәсіпорын мен цех іске қосылды,жүздеген зауыт мен фабрикалар қайта жаңғырды, техникалық тұрғыдан қайтажабдықталған.
Республиканың жалпы одақтық еңбек бөлісу үдерісінесәйкес қара мен түсті металлургия, мұнай мен газ өнеркәсібі, өнеркәсіптің химияжәне нефтехимиялық салалары тез дамып кете бастады. Өнеркәсіптің жаңа салалары– титан, асбест, магний, глинозем, шойын, кокс, синтетикалық каучук, көтергішкран, электр қозғалышы, сым созатын машиналар, темір соғатын машиналардышығаратын салалар пайда болды.
1963 жылы Ақтөбе хромқосындыларызауыты іске қосылды, соның арқасында өнім шығарымы 3 есеге артты. ҚарағандыСК зауытының мамандары синтетикалық каучук шығаратын цехтың қуаттылығын қысқамерзімде меңгерді. Гурьев химиялық зауытының алғашқы цехтері өз жұмысынбастады. 1959 жылы Шымкент гидролиз зауыты ашылды. 1963 жылы Шымкент қаласындашина жөндейтін зауыт іске қосылды, осындай зауыттар Целиноград, Қостанай,Қарағанды, Павлодар қалаларында ашылды.
Республикадағы энергетикасаласы дамып келе жатқан. 1961-1965 жылдары Қарағанды ГРЭС-2 (қуаттылығы – 600 мың. кВт), ПетропавлЖЭО-2(250 мың. кВт), Алматы ГРЭС-2 (200 мың. кВт), Бұхтарма СЭС-i (600 мың. кВт) электростанциялары салынып, өзжұмысын бастады. 60-шы жылдардың екінші жартысында электр қуаттылығыныңөндірімі 1,9 есеге өсіп, жылу көрсеткіші де екі есеге өсті. 1970 жылы 34,6 млрд.кВт.с өндірілген. Бесжылдықтан бері электр желілерінің 90 мың. км салынды, оныңішіндегі 85 мың – ауыл шаруашылығына арналған. Электрэнергиясыменжәне орталықтандырылған жылуменқамтамасыз етукөрсеткіші екі есеге өсіп, 70%-ға тең болды.
Көмір өнеркәсібі тез дами бастады. 1959-1965жылдары республикада өндірістік қуаттылықтардың көрсеткіші – 19,5 млн. мың.Коксті көмірдің өндірімі 68%-ға өсті. Ашық өндіру кеңінен қолданылды. 1954жылдан бастап Екібастұз кен орны зерттелді. 1965 жылы Екібастұз көміралабындағы өндірім 14,3 млн. тоннаға жетті. 1970 жылы Қарағанды және Екібастұзкөмір алаптарындағы көмір өндіріміжылына 61 млн. тоннаны құрады, оныңішіндегі 41% ашық әдіспен өндірілген.
1970-ші жылдардағы Қазақстандағы өнеркәсіп
Қазақстанның ең басты салаларының бірі – қараметаллургия. Соколов-Сарыбай тау-кен байыту комбинаты іске қосылды, оның арқасындаОрал зауыттары мен республиканың басқа кәсіпорындары үшін шикізаттық базақұрылды. Комбинатта кен байыту мен жоғары сапалы темір кенді шикізатты өндірубағыттары бойынша көп жұмыс істелген. 1970 жылы республикада темір кенінің 18,2млн. тоннасы өндірілді, 1960 жылымен салыстырғанда бұл көрсеткіш 3 есеге өсті.Қарағанды металлургия комбинаты КСРО-ның ең ірі кәсіпорны болды. Комбинатболат, шойын, металл прокатының арнайы формаларын шығарды. Ермаков ферроқорытпазауыты іске қолды. Осының барлығы жалпы одақтық қара металл шығаруөндірісіндегі Қазақстанның үлесін артты. Республика елдегі хром кендерін өндірубойынша – бірінші, темір мен марганец кедерін өндіру бойыншаүшінші орынға шықты. Республиканың болат, прокат, ферроқосындыларды шығарукөрсеткіші де өсті.
Түсті металлургия даму жолына түсті. Тишин кен орнымен Лениногоркөпметаллдыкомбинатыіске қосылды, Жезқазған комбинатының № 55, 57 шахталары, Павлодар алюминий зауыты – түстіметаллургия кәсіпорны, Өскементитан-магний комбинат,Балқаш тау-кен металлургиялық комбинаты өз жұмысын бастады.
Мұнай өндіретінөнеркәсіп жылдам дамып кетті. Маңғышлақ түбегі КСРО-ның ең ірі мұнай аймағыныңбірі болды. 1970 жылы мұндағы мұнай өндірімі 10 млн. тоннадан асып кетті.Күрделі техникалық және транспорттық мәселелер өз шешуін тапты, осылаймаңғышлақтық мұнайды өндіру мен оның тасымалдауына байланысты барлық сұрақтаршешілді.
Қазақстан өз табиғи байлықтарының арқасында химиялықөнеркәсібінің дамуы бойынша елдің алдыңғы орнына шықты. Республикада минералдытыңайтқыш көп болды. Жетіжылдықтың аяғында «Қаратау» комбинаты фосфорлық шикізаттыөндіру бойынша елдегі алдыңғы қатарға шықты. Қазақстан осындай шикізатпеннегізгі қамтамасыз етуші болған. Қазақстанның оңтүстігі жоғары құнайлытыңайтқыштарды шығаратын елдің ірі базасына айналып кетті.
Солтүстік Қазақстанда біріккен энергия жүйесіқұрылған. 1970 жылы Ермаков ГРЭС-ында үшінші энергетикалық блок (қуаттылығы –300 мың, кВт), ал Өскемен ЖЭО кәсіпорында жүз мыңдық жылыту құбыры іске қосылды.
Қазақстанның машина жасау саласы ауыл шаруашылығынақызмет көрсетуге бағытталған, атап айтқанда: ауыл шаруашылығы, кен-тау,химиялық, мұнай өнеркәсіптері. Трактор зауыты іске қосылды, осы кәсіпорынреспубликаның трактор жасайтын саласының негізіне алынды. «Қазақсельмаш»зауытында жаңа қуаттылықтар іске қосылды, олар ауыл шаруашылық машиналардың құрамдасбөліктерін шығарды, жаңа машиналар мен жабдықтардың шығару үдері басталды,олардың арқасында егіншілік пен шаруашылық салаларындағы механикаландырубасталды.
Республикадағы машина жасау саласы жеткіліксіздамыған, жалпы өндірістегі оның көлемі 1961 жылдан бері 10,4-тен 10,6%-ға дейін(1970 ж.) ғана өсті. Қазақстан машина жасау саласында көп емес өнімді шығарды.Шығарылған өнімдердің көп түрлілігі байқалмады. 60-шы жылдарда құралдар менжабдықтар, машиналарға республиканың қажеттілігі 72%-ға ғана қанағаттанды. Машина жасау саласындағыөнімдердің әкелімі 8,5 есеге артты.
Азық-түлік өнеркәсібінде 60-шы жылдардың екіншіжартысында 48 жаңа кәсіпорын салынып, іске қосылды. 60-шы жылдарда құрылыстыңкөлемі өсіп кетті. Сондықтан да жаңа құрылыс базасын жасау керектігі пайдаболды. Темір бетонды конструкциялардың жасалуы мен дамуы құрылыстың тездетілгентемпіне көшу үшін негізгі база болды. Егер 1955 жылы республикада цементшығаратын екі-ақ зауыт (жылдық өндірімі – 365 мың. т.) болса, 1965 жылы бесзауытіске қосылды – Қарағанды, Ақтөбе, Семей, Өскемен, Шымкент зауыттары.Цементтің өндірімі – 4037 мың. т, осындай көрсеткіш он жыл бұрын көрсетілгенкөлімнен 11 есеге артты.
Заманауи техникамен жабдықталған Шымкент жәнеӨскемен зауыттары қуатты болды. Осы кезде көптеген зауыттар, цехтер, құрамдасбөліктер, панельдер, темір бетонды конструкцияларды шығаратын полигондар салынабастады. 60-шы жылдарды ірі облыстық орталықтарда ірі панельді құралымдар пайдаболды, Қарағанды мен Семей асбест-цемент бұйымдары зауыттары іске қосылды.Дегенмен, табақ шын және басқа қажетті құрылыс материалдарына көп назараударылмаған.
Республикада әкімшілік-топтық экономикалықжүйесі болғандықтан, құрылыс барысында көп мәселе пайда болды. Құрылыстыңбасты кемшілігі – құрылыс көлемі мен бөлінген қаржы мөлшері арасындағыүйлеспеушілік болды. Жобалық ұйымдар сызба мен сметаларды дұрыс емес істеді,технологиялық бұзылулар көп болды. Құрылыс экстенсивті негіздемеге сәйкесдамыған, нысандар мен кәсіпорындарды салыну мерзімдері берілген уақытнормативінен асып кете берген, жылдан-жылға аяқталмаған құрылыстың көлемі өсіпкелді.
Мақала © ҚР БжҒМ, ҒК, Ш.Ш.Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының «Өндірістің дамуы» материалы негізінде әзірленді